Apsara và những điệu múa cổ truyền của Campuchia

---

Trước khi đi, tôi có một yêu cầu với anh bạn người Campuchia là muốn đến những nơi mà ở đó có thể tìm hiểu về đời sông văn hóa của người dân Campuchia. Khi đó tôi nghĩ tới những làng bản nghèo khó, những nơi hoang vu hẻo lánh của Siem Reap. Không ngờ rằng anh bạn này sắp xếp ngay buổi đi xem biểu diễn múa truyền thống Campuchia.

Múa là bộ môn mà tôi chưa bao giờ thích và thấy hứng thú, tuy nhiên vừa ăn buffer vừa xem múa hát, nhìn mấy bạn Tây balo quay phim chụp ảnh lia lịa cũng thấy những thú vị nhất định, tuy không nhiều lắm. 

Phần lớn khách du lịch đến Siem Reap tham dự những buổi biểu diễn cùng với bữa tối tại các nhà hàng địa phương.

Theo các trang giới thiệu thông tin du lịch Campuchia, apsara là các nàng tiên mây và nước trong truyện kể dân gian. Khi các nàng đùa giỡn, ca múa, cỏ cây, muông thú sinh sôi, nảy nở, vì vậy người dân Campuchia đã tôn apsara là Nữ thần Thịnh vượng. Những nàng tiên đẹp nhất là Uvasi, Menaka, Ramba và Tilotama thường xuất hiện trong nhiều tác phẩm thơ, nhạc, họa Campuchia. Các nàng cũng là chủ của những cung cấm và chuyên múa hát phục vụ các nam thần trong những buổi tiệc mừng chiến thắng ma quỷ. Mỗi lần, có tới 26 nàng cùng múa hát.

Học theo động tác múa huyền bí của tiên nữ, người dân Campuchia đã sáng tạo nên điệu múa tiên nữ apsara biểu diễn vào những ngày lễ ca ngợi công đức của các vị thần và Hoàng gia. Điệu múa trong nhiều thế kỷ trở thành điệu múa cung đình, và rồi thành điệu múa quen thuộc của các thanh nữ trong những dịp lễ tết, hội hè và cưới hỏi

Đây là điệu múa cổ điển, êm ái nổi tiếng về sự thanh nhã, cao quý, với các tư thế, cử chỉ hiền dịu. Apsara đến nay là tài sản, linh hồn quốc gia Campuchia. Người có công lớn bảo tồn và phát triển apsara là Công chúa Buppha Devi. Bà múa từ khi 8 tuổi trong Hoàng cung, và đã mang điệu múa Tiên nữ trắng giới thiệu khắp thế giới.

Ra đời từ cách đây ít nhất 2.000 năm, những hình ảnh đầu tiên của điệu múa còn thấy trên nhiều phù điêu trang trí, tường thành và hào dài hàng trăm mét ở các ngôi đền cổ kính Campuchia, như quần thể đền Angkor, cũng như nhiều công trình tôn giáo khắp cả nước.

Điệu múa nổi tiếng về sự thanh nhã, cao quý, với các tư thế, cử chỉ hiền dịu.

Các tư thế, đường cong của cánh tay, thân thể vũ nữ, cũng như vũ phục bằng vàng, bạc, châu ngọc, hoa lá trong điệu múa đều được phát sinh từ các hình vẽ trong những ngôi đền cổ, miêu tả sử thi Ấn Độ Ramayana hoặc cuộc chiến giành lấy bình cam lộ giữa quỷ và thần gồm 100 tiết điệu gợi cảm, ý nghĩa.

Qua điệu múa, người dân Campuchia muốn nói lên ước mong về một cuộc sống thanh bình, thịnh vượng, ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước, thần thánh và công đức của người xưa. Ngoài ra là những câu chuyện xúc động về sinh, bệnh, lão, tử… bốn giai đoạn cuộc đời phải trải qua, để thế hệ sau được thấu hiểu, chiêm nghiệm và gìn giữ những giá trị văn hóa, tinh thần to lớn của dân tộc.

Mỗi năm, nhờ Hoàng gia bảo trợ, các nghệ sĩ apsara lưu diễn khắp nơi. Nhằm duy trì và phát triển điệu múa cổ truyền, đều đặn có các đoàn nghệ thuật đến từng trường học cơ sở tuyển các em gái nhỏ, đặc biệt là các em mồ côi hoặc nhà nghèo học múa. Các em 8 – 9 tuổi được học múa và luyện tập ở trường, cung điện, tập nhiều tư thế hấp dẫn, nhất là múa với đôi bàn tay mềm dẻo kỳ lạ, ngón tay có thể gập ra sau sát với cổ tay, đôi chân có thể đá cao, gối có thể vắt ra sau lưng. Vào mỗi buổi chiều, các thiếu nữ lại ra múa hát, vui chơi ở các đền đài trước những phù điêu apsara, lôi cuốn rất nhiều du khách chiêm ngưỡng.

Hiện nay, ngoài phục vụ cung đình, có đến 300 vũ nữ apsara biểu diễn ở các khách sạn, nhà nghỉ và nhà hát Chatomuk gần Hoàng cung, trong tiếng nhạc rộn ràng với trang phục rực rỡ, duyên dáng.

Ảnh vũ nữ múa điệu apsara 

Có những lễ hội múa tổ chức ở các ngôi đền nhưng phần lớn khách du lịch đến Siem Reap tham dự những buổi biểu diễn cùng với bữa tối tại các nhà hàng địa phương. Bữa tối thường bắt đầu vào 18h hoặc 19h và biểu diễn múa bắt đầu lúc 19h30 hay 20h, bao gồm 4-5 điệu múa trong khoảng 45- 60 phút. Một số nơi phục vụ tiệc đứng với các món ăn Khmer và món ăn quốc tế, một số khác phục vụ bữa tối Khmer. Phần lớn các nhà hàng có mức giá dao động từ 10 đến 25USD một người bao gồm tiệc đứng và xem biểu diễn. Một số nhà hàng không tính tiền xem biểu diễn để thu hút khách đến dùng bữa tối. Để có chỗ ngồi tốt nhất nên gọi tới để đặt trước, đặc biệt là vào mùa cao điểm.

Xem thêm: Huyền ảo vũ điệu Apsara trong thánh địa Mỹ Sơn

Trần Quốc Toản